NGƯỜI NHẬT NGỦ
GẬT
Sa-lô-môn, vị vua được xem là khôn
ngoan nhất của người Do Thái có lời khuyên rằng: ‘Ngủ một chút thôi, chợp mắt một
chút thôi, khoanh tay nghỉ ngơi một chút thôi, thì sự nghèo khổ của con sẽ đến
như tên cướp, và sự túng thiếu tới như người cầm vũ khí’ (Châm-ngôn 6:10-11). Nhưng
khi đến du lịch ở Nhật Bản tôi thấy có rất nhiều người ngủ gật nơi công cộng. Họ
không phải là những người vô gia cư, già yếu hay bệnh hoạn, mà là những công nhân,
viên chức, sinh viên. Họ có thể ăn mặc rất lịch sự nhưng lại ngủ gục ở bất kỳ
nơi đâu, trên xe lửa, công viên, quán cà phê hay ngay cả trong nơi làm việc. Thế
mà nước Nhật vẫn giàu có, sung túc, an bình. Tôi suy nghĩ mãi về câu Thánh Kinh
ở trên so với hiện tình nước Nhật và tự hỏi có gì mâu thuẫn chăng?
Nhiều du khách đến Nhật lấy làm ngạc
nhiên khi thấy người dân ở đây cứ hồn nhiên gục đầu vào giấc ngủ năm mười phút,
rồi sau đó thản nhiên tiếp tục công việc không chút thẹn thùng. Những người
xung quanh dường như cũng đồng tình với chuyện ai đó gật gù, dù trong văn
phòng, nhà hàng hay cầu thang máy. Đối với họ là chuyện thường tình, quen thuộc
cho đến nỗi trong ngôn ngữ ở đây có một danh từ riêng để chỉ việc ngủ gục, chữ inemuri. Nemuri trong tiếng Nhật
nghĩa là ngủ. Inemuri là không ngủ. Vậy Inemuri nghĩa là ‘ngủ mà không ngủ’.
Có người dịch sang tiếng Việt ‘nhắm mắt để đó’. Bà Brigitte Steger viết một luận
án tiến sĩ về chuyện ngủ gật của người Nhật, đã khẳng định ‘Người Nhật không
xem inemuri là ngủ. Nó khác với giấc ngủ trên giường vào ban đêm hay một giấc
ngủ trưa. Đó chỉ là chợp mắt chốc lát để lấy lại năng lực tiếp tục công việc
dang dở, như sạc bin cho bộ máy tiếp tục chạy đều’.
Nước Nhật bại
trận trong Thế Chiến Thứ Hai, phải đầu hàng nhục nhã. Đất nước hầu như phá sản,
kinh tế thảm hại. Thế mà chỉ sau hơn một thập niên, họ đã động viên toàn thể
dân chúng cần cù làm việc, tạo nên một phép màu phồn thịnh khiến thế giới kinh
ngạc, nể phục. Khắp nơi trên địa cầu đều dùng sản phẩm của họ. Từ chỗ cùng cực
khốn khổ, họ vươn mình lên trong sự giàu có, đứng vào một trong những nước thịnh
vượng nhất của hoàn vũ. Mọi người lao vào công việc, bất kể giờ giấc. Thống kê
cho biết mỗi đêm người dân Nhật ngủ ít hơn mọi người trên thế giới 45 phút. Vì
thế họ thường xuyên thiếu ngủ nên lợi dụng mọi phút giây chợp mắt một chút là
chuyện thường tình.
Vừa làm vừa
ngủ ở đâu cũng gặp rắc rối, có thể bị cảnh cáo, bị cho nghỉ việc. Nhưng trái lại
ở Nhật, giới chủ nhân lại khuyến khích nhân viên của mình duy trì thói quen nầy.
Họ thấy rằng sau khi chợp mắt ít phút, công việc được làm tốt hơn, năng xuất
cao hơn. Bởi vì người Nhật thường ở trong công sở 10 tiếng đồng hồ mỗi ngày,
cho nên khi quá đỗi mệt mỏi, họ Inemuri ‘biến mất một chốc’, rồi sau đó trở lại
làm việc kết quả nhiều hơn. Dân ở đây thường nói ‘Tôi vẫn hiện diện trong lúc đang
ngủ’ (I am present while sleeping). Ai cũng biết dân Nhật siêng năng, biết tự
trọng và nhất là lòng yêu mến đất nước cao độ.
Trở lại với
câu Thánh Kinh nêu trên, tôi không thấy lời khuyên dạy của vị vua khôn ngoan
Sa-lô-môn với việc ngủ gục của người Nhật có gì là mâu thuẫn. Họ không chìm vào
giấc ngủ vì lười biếng, mà vì quá chuyên tâm vào công việc đến nỗi không có đủ
thì giờ để nghỉ ngơi. Họ yêu đất nước, tự hào là con cháu Thái Dương Thần Nữ, họ
không muốn phải chịu nhục nhã một lần nữa! Cho nên thế giới thường gọi người Nhật
‘workaholic’, một dân tộc ‘nghiện làm việc’ là thế đó.
Lê Trần -
2023