NGƯỜI VIỆT ĐẦU TIÊN TRÊN NƯỚC MỸ

 NGƯỜI VIỆT ĐẦU TIÊN TRÊN NƯỚC MỸ

Lịch sử cho biết người Việt đầu tiên đã đặt chân lên đất nước Hoa Kỳ vào năm 1849, tên là Trần Trọng Khiêm, sinh năm 1821, tuẫn tiết năm 1866. Cuộc đời của ông Khiêm trãi qua nhiều biến động, và cuối cùng đã chết như một vị anh hùng.

Trần Trọng Khiêm sinh tại huyện Sơn Vi, tỉnh Phú Thọ miền Bắc Việt Nam. Thuở nhỏ nổi tiếng là người hay chữ, nhưng không chịu đi thi. Năm 20 tuổi ông lập gia đình với một cô gái xinh đẹp và theo nghề buôn bán gỗ. Năm 1843, vợ ông bị một tên chánh tổng hại chết vì muốn chiếm đoạt nhưng không được. Trong cơn căm giận, Khiêm giết tên chánh tổng nầy để trả thù cho vợ, rồi trốn xuống miền biển, xin làm thủy thủ cho một tàu buôn nước ngoài.

Sau khi lần lượt ghé qua Hong Kong, Anh, Hòa Lan, cuối cùng tàu cập bến thành phố New Orleans của Mỹ vào năm 1849. Tại đây ông đổi tên là Lê Kim, nhập vào đoàn thợ ô hợp của một người Gia-nã-đại tên Mark để đi tìm vàng ở miền Viễn Tây.

Giữa cảnh hỗn độn, trụy lạc và cướp bóc đó, Trần Trọng Khiêm thấy mình không thích hợp. Năm 1854 ông tìm về California làm công việc chạy tin cho vài tờ báo, như Alta California, Morning Post, Daily Evening. Đề tài chính ông thường viết là những hiểm họa và cay đắng tại những mỏ vàng quanh khu vực San Francisco. Một số bài báo của ông bây giờ vẫn còn được giữ trong thư viện. Hai năm sau, ông lại theo một chuyến hải hành sang Hong Kong, nhập quốc tịch Trung quốc và trú ngụ tại đây một thời gian.

Tiếng gọi quê hương đem Trần Trọng Khiêm về nước năm 1854. Dẫu vậy, ông không dám trở lại làng cũ vì sợ bị bắt, mà phải vào tận Định Tường (Nam Kỳ) để lập nghiệp với danh phận một người Minh Hương. Ông là một trong những khách tiên phong khai phá, lập nên làng Hòa An, nay thuộc tỉnh Đồng Tháp. Tại đây ông tục huyền và sinh hạ hai người con trai, là Lê Xuân Lãm và Lê Xuân Lương.

Mang thân phận một người Minh Hương, mà tấm lòng với tổ quốc Việt Nam không hề suy giảm trong ông. Khi quân Pháp nuốt trọn ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ, chúng hăm he chiếm lấy cả ba tỉnh miền Tây. Để chống lại quân xâm lược, Trần Trọng Khiêm tình nguyện đầu quân với thủ lĩnh Võ Duy Dương trong công cuộc toàn dân kháng chiến. Ông đảm nhận công tác chỉ huy ở những chiến trường Cao Lãnh, Cái Bè, Cai Lậy.

Năm 1866, trong một đợt truy quét của Pháp do tướng De Lagrandiere thống lãnh, lực lượng Trần Trọng Khiêm bốn bề thọ địch, chịu thất thủ. Không để lọt vào tay giặc, ông đã tuẫn tiết, chết cho non sông. Khi ấy mới 45 tuổi. Mộ của ông nay vẫn còn ở Đồng Tháp. Trên bia ghi lại hai câu đối cảm kích một vị anh hùng:

Lòng trời không tựa, tấm gương tiết nghĩa vì nước quyên sinh,

Chính khí nêu cao, tinh thần Hùng Nhị còn truyền hậu thế.